Door Bernadette Heiligers
Zelfs de tumba kon de machteloze schreeuw niet overstemmen die vlak voor karnaval uit Fort Amsterdam opsteeg. Wel aanvullende maatregelen, geen aanvullende maatregelen, welke aanvullende maatregelen … Hoe komen we uit het dal? De overheid wil de inkomsten verhogen, het bedrijfsleven wil de kosten verlagen, en daartussenin fietsen de vakbonden die noch het één noch het ander lusten. De premier wil in geen geval steun aan Nederland vragen zonder eerst een stap in de goede richting te zetten. Dat is een goed uitgangspunt. Maar is er geen andere stap te bedenken dan die waarover nu gesproken wordt? Kan men geen bestuurlijke maatregelen nemen die de oorzaken van het begrotingstekort aanpakken, in plaats van meer economische of financiële maatregelen om het tekort verder te dichten?
Misschien is dat niet wat Den Haag op dit moment verwacht, maar helemaal ongevoelig zijn ze er ook niet voor. Deugdelijkheid van bestuur was begin jaren 90 een hot issue in het koninkrijk. Toen leefden we hier nog in een luchtballon en lachten uit de hoogte om de waarschuwingen van Ernst Hirsch Ballin, in die tijd minister van Antilliaanse Zaken. Inmiddels is de situatie uit de hand gelopen en vereist het begrotingstekort alle aandacht. Maar de praktijk heeft uitgewezen dat maatregelen om het tekort te dichten op den duur averechts gaan werken. Bovendien is het een kwestie van water naar de zee dragen, zolang de kwaliteit van het bestuur niet blijvend verbeterd wordt.
In het rapport van de Commissie Nationaal Herstelplan dat als basis voor dit regeerprogramma diende, staan verschillende adviezen in die richting. Bijvoorbeeld de oprichting van een toetsingscommissie om benoemingen in overheidsdienst te reguleren. Het is zeer zorgwekkend dat de samenwerkende partijen dit voorstel bewust uit het regeerprogramma hebben gelaten. Want de ervaring leert dat overheden aan de ene kant lastenverzwarende maatregelen nemen, terwijl de lasten aan de andere kant verder worden verzwaard. De aanname van honderden nieuwe werknemers bij het Land in de bestuursperiode waarin de abb werd ingevoerd, is daar een dramatisch voorbeeld van. Zelfs de vergaande afslanking van het eiland-apparaat in dezelfde periode werd daardoor overschaduwd. De commissie stelde ook voor om bestuurders en topambtenaren civielrechtelijk aansprakelijk te stellen voor handelingen of nalatigheden die schade aan de gemeenschap toebrengen. Dit werd wel in het regeerprogramma opgenomen, maar moet nader worden uitgewerkt. Hopelijk gebeurt dat ook. Want jarenlang werd bijvoorbeeld het budgetrecht overtreden, door personeel in dienst te nemen terwijl het geld daarvoor niet begroot was. Zowel bij Land als eilandgebieden kon dat ongestraft gebeuren.
Er is kortom genoeg ruimte om een sterk pakket bestuurlijke maatregelen in te voeren om de kans op verspilling en corruptie blijvend in te dammen. Met zo’n pakket komt de minister-president niet met lege handen in Nederland aan. Bovendien wordt zo de bodemloze put van de overheid gedicht, de reeds bestaande maatregelen zullen daardoor meer effect sorteren en de economie krijgt ietsje ruimte om op adem te komen. Wie weet worden we zelfs verlost van het beklemmende gevoel in een wurgende vicieuze cirkel te zijn beland. Spannend!