Door Bernadette Heiligers
Het leek wel Kerstmis. Zo intens was de vreugde afgelopen zondag tijdens de speciale heilige mis in de Kathedraal van Pietermaai. Prachtig in hun eenvoud waren de woorden van Monseigneur Ellis die zijn dank uitsprak aan 32 Brabantse religieuzen die hier tot aan hun dood gewerkt hebben. Het is niet toevallig dat de bezoekende religieuzen hun levenswerk op Curaçao rond 1970 afbouwden en naar Nederland terugkeerden. Dit had mede te maken met de emancipatiegolf die na de onlusten van 30 mei 1969 in een stroomversnelling raakte. Het Curaçaose volk zou het voortaan allemaal zelf doen en dat is in diverse opzichten aardig gelukt.
Toch is deze emancipatie voor ons eiland de grootste gemiste kans van de 20ste eeuw gebleken. Vooral het bewustwordingsproces dat daarbij hoorde, schoot al heel vroeg uit de bocht. Veel verder dan het afdwingen van eisen is men immers nooit gekomen. Dat zou op zich prima zijn geweest als het ging om gelijke rechten en kansen om op eigen kracht te kunnen bereiken wat men nastreeft. Want dat is waar emancipatie om draait. Maar veel bewustmakers richtten zich op het goedschiks of kwaadschiks naar zich toetrekken van een stukje welvaart voor de eigen achterban. De bevolking werd niet aangemoedigd het eigen kunnen te ontwikkelen, noch om zijn ambities te ondersteunen door een passende levensstijl. Men werd niet aangespoord om zich aan de eigen waarden en talenten op te trekken. Integendeel. Terwijl er juist minder aandacht uitging naar het scheppen van welvaart, vocht men steeds feller om de verdeling ervan. Zo werd het deel van de bevolking dat behoefte had aan emancipatie, juist afhankelijker gemaakt dan ooit. Nee, niet meer van de shon, noch van de kerk, maar van diegenen die zich als hun leiders opwierpen om voordeel uit conflicten te persen.
Amper 50 jaar zelfbestuur is natuurlijk niets vergeleken met de eeuwen die het de welvarende landen kostte om op hun huidige peil te geraken. Bovendien is het slechts 30 jaar geleden dat een bewustwordingsproces openlijk op gang kwam om af te tasten wie we zijn, waar we staan en waar we gaan. Dat daarbij veel morele waarden sneuvelden die in de tijd van de religieuzen golden, is niet eens zo vreemd. Maar dat die afbraak doorgaat zonder dat daar eigen waarden voor in de plaats komen, is nog een grote belemmering voor de emancipatie.
Er zijn altijd wel verzachtende omstandigheden aan te voeren waarom de dingen gaan zoals ze gaan. Maar het kan nooit de bedoeling zijn geweest dat de samenleving anno 2000 op een wild ronddraaiende grijpmachine zou lijken: Het eisen van een West-Europese levensstandaard heeft weinig zin als men niet aan de voorwaarden wil voldoen om dat peil te bereiken en in stand te houden. Een eigen Curaçaose cultuur betekent veel meer dan het ontkennen van normen en waarden die in welvarende westerse landen gelden. Het zou mooi zijn om (een deel van) het voormalige klooster Scherpenheuvel te verheffen tot instituut voor de emancipatie. Hooggelegen in het glooiende landschap worden eigen waarden weer opgepakt en naar eigen inzichten nieuw leven ingeblazen. Wat let ons.